Tuʹlvvčääʹcc pâjjan âʹlddpeeiʹvin skääđđraʹjje Ruäʹvnjaarǥâst da Kihttlest (Lappi)
Lappi JTP-kõõskõs da Tuʹlvvkõõskõs teâđte
Ruäʹvnjaarǥâst da Kihttlest čääʹcc pâjjan ââlda šuurmõs tuʹlvvpââʹj neäʹttel määʹttest. Kuhttuin vuuʹdin tuʹlvvpââʹjj lij kuʹǩǩ da peštt tuõđeʹld neäʹttel ääiʹj. Kihttlest tuuʹlv ärvvtõõlât pâjjnem eeʹjj 2005 tuuʹlv tässa da Ruäʹvnjaarǥâst skääđđraaj pââibeälla leʹbe jo-ba eeʹjj 1993 tuuʹlv tässa. Kolggâm ärvvtõõlât åårram Kihttlest pâʹjjel 1000 m3/s da Ruäʹvnjaarǥâst 4000 - 4200 m3/s. JTP-kõõskõs vaarat jooǥǥi šuurin kolggmin da maannʼjin reddnirrmin.
Jooǥǥi kolggâm liâ Lappist leämmaž âʹlddpeeiʹv jåʹttlõs šõddmõõžžâst pakksab peeiʹvi tuejjeem viõusâs muõtti såhttjummuš vaikktõõzzâst. Tâʹvv-Lappi vuuʹdest liâ teâđast mueʹdd peeiʹv čuässjab di ââʹbrteʹmes šõõŋ, mii meälǥat såhttjummuž da taʹssai tuʹlvvpõõʹjid kuuʹǩǩab äiʹǧǧkõʹsǩǩe. Alggneäʹttlest pakknummuš älgg oʹđđest da tuõđeʹld suddad looppid muõttjid kolggâmvuuʹdin. Jõs puõʹtti neäʹttlest âânn kõrr õõʹbrid, tõt vuäitt vaaikted tuʹlvvpõõʹjid miârkteeinalla.
Pukin čäʹccõõzzin čääʹccõllâdvuõđ puäʹtte pâjjned võl nuʹt 1,5 - 2 mettar ânnʼjõõžž õllâdvuõđâst. Di jõs ääiʹjbu tuʹlvvrekord mâʹnne pâʹjjel, vueiʹtte tuuʹlv tuejjeed skääđaid paaiʹǩin, koin tuʹlvvskääđai riisk jiâ leäkku tuõttum.
Âʹvveljooǥǥâst čueʹcǩes šõŋŋ taʹssai tuʹlvvpââʹj da čääʹccõllâdvuõđ ärvvtõõlât åårram pââimõs tääʹzzest puõʹtti neäʹttel peäʹlrääʹj määʹttest. Tuʹlvv kuâđđai tän poodd oudldâʹsttem mieʹldd skääđđraaj vuâlbeälla. Ǥu muõttjin liâ võl pâʹjjel peäʹl suuddǩânai, vuäitt tuʹlvv šõddâd šurrân, jõs šõŋŋ pakkan oudldâʹsttem viõusben leʹbe vuäǯǯap õõʹbrid. Kolggâm ärvvtõõlât åårram nuʹt 600-800 m3/s kõõskâst.
Torniojooǥǥâst tuʹlvvpââʹj ärvvtõõlât åårram puõʹtti neäʹttel looppbeäʹlnn. Kolggmi oudldââʹstet šõddâm še Torniojooǥǥâst takainallšeeʹm ǩiđđtuuʹlv šuurben (nuʹt 3100 - 3500 m3/s kõõskâst). Täin vuäinnmõõžžin Torniojooǥǥ čääʹʒʒoolâž kuâđđai Torniost da Pellost tuʹlvvnirrmi vuâlbeälla, leša nirrmõsttum vuuʹdi åålǥbeälla vueiʹtte šõddâd mõõn-ne veeʹrd skääđ.
JTP-kõõskõs vaarat jooǥǥi šuurin kolggmin da maannʼjin reddnirrmin
Meerlain âlgg väʹldded lokku takainallšeeʹm šuurab čääʹʒʒräuʹnnj-jåʹttelvuõđ. Võnnsin jååttmõš da jeeʹres jååttmõš tuʹlvvčaaʹʒʒin lij samai vaarlaž. Lââʹssen reedd liâ eroosioääʹrj da vueiʹtte päʹrttšõõvvâd kolggi čääʹʒʒ vaaiktõõzzâst maannʼjen.
Reddvuuʹdin âlgg ââʹnned huõll moosti, võnnsi da pukin jeeʹres še raajõõzzi staannʼjest ǩiʹddjummšest da suõjjummšest. Mäddtäälniiʹǩǩin âlgg veäʹltted mååʹđ vuejjmõõžž tolvvai peäldaid, ǥu tõt lââʹzzteʹči porrmõškuârmtummuž. Čoʹrstemnallšeeʹm šurr tuʹlvv pââʹjad čääʹʒʒ määŋgaid pääiklaž- da vuâđđčuõkkuid.
Seuʹrre tuʹlvv-vueʹjj
Puõʹtti Lappi vuuʹd kuõskki tuʹlvvteâđtõs uuʹdet piâtnâc da lââʹssen vueʹjjest teâđtet jeäʹrbi mieʹldd Twittrest. Di jõs jäällmõõžž mõttje oudldõsttum teâđain, tõʹst teâđtet tâʹlles. Tuʹlvv-vueʹǩǩ-kaart da oudldõõzzid vuäitt seuʹrrjed väʹlddkååddlaž www.pirrõs.fi/tuʹlvv-vueʹǩǩ-seeidast. Oudldõõzz peiʹvvtâʹvve mueʹdd čiâss kõõskin.
Lââʹssteâđ:
Jååʹđteei čääʹcctäälläʹšštobddi Timo Alaraudanjoki, Lappi JTP-kõõskõs,
teʹl. 0295 037 282, risttnõmm.sokknõmm@jtp-kõõskõs.fi
Jååʹđteei hydroloog Bertel Vehviläinen, Lääʹddjânnam pirrõskõõskõs,
teʹl.0295251731 (Tuʹlvvkõõskõs), risttnõmm.sokknõmm@pirrõs.fi
Vuäppõõzz jiõččtuåimliʹžže valmštõõttmõʹšše
- Lappi peälštemstroiʹttel tuʹlvv 2020-seeid
- www.pirrõs.fi/tuʹlvv-vuäppõõzz
- Vuäʹppes jälsteeʹjid, jiõččtuåimmlaž tõlvva valmštõõttmõš
Jueʹjj tuʹlvv-vuâmmšõõzzad Šõŋŋ-suåvldõõzzin
- Äimmtiõttistroiʹttel Šõŋŋ-suåvldõs
JTP-kõõskõõzz da Tuʹlvvkõõskõõzz õhttsa teâđtõõzz
Tuʹlvv-vueʹjj seuʹrrjummuš (
- Tuʹlvv-vueʹjj pukveeʹzz Lääʹddjânnmest vuäitt seuʹrrjed âlddsin reaalääiʹjest väʹlddkååddlain čääʹccvueʹǩǩ da oudldõõzz-seeidain:www.pirrõs.fi/tuʹlvv-vueʹǩǩ
- Čõõđ ääiʹj peiʹvvtõõvvi kartt: Tuʹlvv-vaartõõzz da čäʹccõsoudldõõzz
- Čääʹccvueʹǩǩ da teâđtõõzz käunnʼje še ođđ čääʹcc.fi-kääzzkõõzzâst
- Ääiʹjpoddsaž trafikkteâtt: TMFG trafikkvueʹǩǩ-kääzzkõõzzâst
- JTP-kõõskõõzzi õhttsaž tuʹlvvseidd
- Lappi peälštemstroiʹttel Lappi tuʹlvvseeid 2020 -seeid
- #tuʹlvv OR #tuuʹlv da #Lappituuʹlv
- @pinnanalta (@ooʹlevueʹlnn) (SYKE hydroloog)
- @Lappi_JTP (Lappi JTP-kõõskõs)
- @meteoroloog (Äimmtiõtti strooiʹtel)
- @Lappipeälštem (Lappi Peälštemstrooiʹtel)
27.5.2020
